Bovenstaande uitspraak komt van dr. Tom van den Belt, gepromoveerd in de managementwetenschappen. Hij bespreekt maandag 16 april 2018 op de bijeenkomst van CGMV zakelijk het nut van een christelijke leiderschapsstijl. Kun jij als manager of adviseur hier echt het verschil maken of welke handvatten heb jij nodig? “Management gaat altijd samen met leiderschap en een bepaalde leiderschapsstijl”, vertelt Tom van den Belt. “Kort gezegd gaat leiderschap over visie en inspiratie en een manager moet de zaak regelen, de mensen aansturen en beheersen. Het is de vraag voor elke manager op welke wijze hij met zijn mensen omgaat, dus welke leider hij is en welke leiderschapsstijl hij hanteert om alles te managen. Is hij een voorbeeld voor iedereen? Of zijn de medewerkers juist bang voor hem? Voelen ze zich gewaardeerd of juist genegeerd?”
Wat is de heersende managementpraktijk in Nederland?
“Er zijn goede managers/leidinggevenden, maar over het algemeen kan gezegd worden dat veel managers te weinig lef vertonen. Ze zijn bang voor precedenten en/of voor mensen met een grote mond. Vaak durven ze geen duidelijke stelling te nemen tegen onrecht binnen hun team/afdeling/bedrijf, zodat er een wegkijkcultuur kan ontstaan. De trend lijkt te wijzen op nog meer individualisering, waarbij er geen gevoel van een collectief ontstaat, geen collectieve verantwoordelijkheid wordt gestimuleerd en geen collectief gevoel voor de menselijke maat en maatwerk mogelijk is. Tegelijkertijd is er in toenemende mate behoefte aan ethiek, wellicht omdat veel managers wel voelen dat het niet helemaal goed is hoe ze het aanpakken. Daar is nog veel te winnen.”
Wat is management volgens u?
“Management van medewerkers is een normatieve praktijk, waar ethische regels en normen, bijvoorbeeld vanuit een levensbeschouwing, van toepassing zijn. Er zijn twee verschijningsvormen: leiderschap en werkgeverschap. Leiderschap gaat over de menselijke relatie, dus hierbij is relationele ethiek van toepassing. Leiderschap is altijd een combinatie van taakgerichtheid en mensgerichtheid, en bij beide kan men veel of weinig zijn. Werkgeverschap gaat over het verdelen van bezit (werk, geld, macht, invloed, kennis et cetera) en hier is de ethiek van de rechtvaardige verdeling van toepassing. Werkgeverschap is een combinatie van een zekere mate van gerichtheid op control en commitment (toewijding, binding).”
Wat is christelijk management?
“Christelijk management is het bovenstaande, maar dan ingevuld, geïnspireerd vanuit Bijbelse waarden. Voor de ethiek van leiderschap wordt taak/prestatiegerichtheid gekoppeld aan trouw/betrouwbaarheid (doen wat je zegt, belooft, afspreekt) en mensgerichtheid aan liefde. Bij werkgeverschap wordt control-gerichtheid gekoppeld aan recht en commitment-gerichtheid aan gerechtigheid. Daardoor kan men iets krijgen (bijvoorbeeld in de arbeidsvoorwaarden) waar men geen recht op heeft. Dan geldt genade voor recht.”
Christelijk management, volgens de Regel van Benedictus – wat is de meerwaarde van de Regel van Benedictus?
“De Regel van Benedictus kan gezien worden als een van de oudste bedrijfskunde boekjes. Deze is, net als veel Bijbelse principes, tegendraads tegen veel hedendaagse opvattingen over arbeidsverhoudingen waarin macht, positie en prestaties de belangrijkste elementen of kernwaarden zijn. De Regel biedt een ordening van veel Bijbelse inzichten, gebaseerd op het leven in een (klooster)gemeenschap. Geen nieuwe inzichten, maar wel een nieuwe ordening (De Bijbel zelf is als bron voor het leven voldoende, aldus de Regel). Deze ordening heb ik gebruikt om de modellen van leiderschap, HRM/werkgeverschap en management concreet in te vullen volgens de Bijbelse waarden, met veel citaten uit de Regel.
Dat heb ik beschreven in mijn recente boek Christelijk management volgens de Regel van Benedictus. Het is daardoor een heel concreet, makkelijk toepasbaar en bijzonder inspirerend boek geworden, aldus veel leidinggevenden die dit boek lezen en gebruiken, vooral als spiegel voor hun eigen praktijk (en ziel).”
Wat zijn de kernwaarden hiervan? U noemt liefde, trouw, recht en gerechtigheid in uw boek, kunt u dat uitleggen?
“Zie hierboven. Daarnaast zijn de kernwaarden vanuit de Regel nog nadrukkelijker: Doe alles met overleg, doe alles met aandacht. Wees een voorbeeld voor iedereen, en vooral: wees bescheiden.”
Genade? Hoort dat er ook bij?
“Er moet vanuit Bijbelse inspiratie - vanuit de gedachte dat God ons ziet en ons handelen als leidinggevende beschouwt en beoordeelt en vanuit de gedachte dat wij in ons handelen als christen de liefde van Christus en de vrede van de Vredevorst moeten laten blijken, en zeker vanuit de gedachte dat wij zelf afhankelijk zijn van Gods genade - altijd in ons omgaan met en beslissen over de medewerkers genade en barmhartigheid zichtbaar en herkenbaar zijn. Hierop dient een christelijke manager zich dagelijks te beraden. Ben ik vredestichtend geweest? Heb ik genade betoond? Heb ik liefde betoond, heb ik hoop gegeven? Heb ik iemands geloof versterkt? Daarvoor heeft hij een hart en lef nodig.”
Zijn er genres in christelijk leiderschap? Dienend leiderschap, wat houdt dat in?
“Iedere leidinggevende heeft zijn eigen persoonlijke leiderschapsstijl. Maar hierin moet altijd de dienende liefde van Christus zichtbaar en herkenbaar zijn. De medewerkers moeten zich gehoord en erkend voelen. Dat wil niet zeggen dat elk besluit van de manager in overeenstemming moet zijn met wat het personeel wil, maar wel gedragen door het vertrouwen dat hij zijn besluit in het belang van de organisatie/het personeel heeft genomen, met daarbij de zekerheid van ieder dat hij gehoord is en zijn inbreng is meegewogen in de besluitvorming. Dat kan niet in een dag, dat vraagt een langere tijd, waarin het vertrouwen verdiend moet worden. Dit kan alleen als de leider in de praktijk brengt wat hij zegt, practice what you preach. Verdienend leiderschap, is leiderschap waarin je het verdient om vertrouwd te worden, en dat kan alleen als iedereen je betrouwbaar vindt en als je zelf trouw bent aan jouw eigen boodschap, aan het evangelie dat je spreekt, desnoods met woorden.”
Wat kun je daarvan leren?
“De reflectie en mensgerichte houding, zoals hiervoor beschreven, maakt de manager zelf bescheiden, en hij is daardoor als leider een voorbeeld voor iedereen.”
Kun je christelijk leiderschap praktiseren in een seculiere wereld en hoe doe je dat dan?
“Gewoon door te doen wat hierboven beschreven is. Dat kan ook in een commerciële omgeving, dat maakt geen verschil. Overal willen werknemers met aandacht gezien, gehoord, gewaardeerd en erkend worden. Ze hebben een leidinggevende nodig die onrecht (zoals pesten en roddel op de werkvloer) bestrijdt en aanpakt. Een leidinggevende die doet wat hij belooft, die betrouwbaar is, die rechtvaardig is en als het nodig is moed toont in het nemen van maatwerkbeslissingen. In de Proloog van de Regel wordt de kern van Psalm 34 genoemd, die een leidraad kan zijn voor elke christelijke manager, ongeacht of het een christelijke of seculiere organisatie/bedrijf is waar hij werkt: Hou je tong in bedwang (zelfbeheersing), lieg niet! Keer je af van het kwade en doe het goede. Maak vrede en jaag die na.”
Je hoort zo vaak: in christelijke organisaties c.q. identiteitsgebonden organisaties gaat het vaak mis, wordt zo vaak iets met de mantel der liefde bedekt enzovoorts. Dus wat ontbreekt hier dan? Waar schort het hier aan?
“Dit is heel herkenbaar. Wat ontbreekt zijn de eigenschappen van leidinggevenden zoals hierboven beschreven. Overigens ook vaak van medewerkers, maar die moeten juist gestimuleerd worden door (het voorbeeld van) de leidinggevende, die de meest verantwoordelijke is. Het voert hier te ver om over mogelijke diepere oorzaken te schrijven, maar laten we eerst beginnen met de praktijk van dienend leidinggeven, met als grote voorbeeld Christus, die zichzelf gaf uit liefde voor de mensen. Of, zoals een oude monnik tegen zijn leerlingen zei, toen hij hen op hun verzoek om levenswijsheid de geciteerde verzen uit Psalm 34 gaf en ze dit te weinig vonden: Breng eerst dit maar in praktijk, en kom dan maar terug. Dan schrijf ik voor jullie een uitgebreide levensregel.”
Wil je de bijeenkomst op maandag 18 april 2018 in Assen meemaken? Meld je meteen aan en klik hier.
Onze nieuwsberichten in je mailbox ontvangen? Dat kan! Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief. Klik hier.